Afpikken en optelefoneren

Tijdens de workshopdagen in april gaf ik onder andere de workshops Schrijf met effect; schrijf foutloos. Het was een leuke workshop want de deelnemers waren heel kritisch. Een van hen reageerde dan ook meteen toen ik afpikken zei: ‘Dat is toch geen goed Nederlands?’ Afpikken leek mij niet verkeerd, maar toen zij dit zei, begon ik te twijfelen. Een goede reden voor een klein onderzoekje naar contaminaties.

Een contaminatie is een verkeerde samenvoeging van woorden. Ook wel een verhaspeling genoemd. Het bekendste voorbeeld is misschien wel optelefoneren. Dit is een samenvoeging van opbellen en telefoneren. De vraag is of afpikken ook een verkeerde samenvoeging is, namelijk van afpakken en pikken.

Om zeker te weten of een woord correct is, check ik het altijd op www.woordenlijst.org. Dit is het digitale Groene Boekje. Staat een woord in deze lijst, dan is het correct Nederlands en mag je het dus gebruiken. En ja hoor, afpikken staat wel degelijk in de woordenlijst. Dus er is niks mis mee.

Volgens www.onzetaal.nl hebben veel werkwoorden een ‘extra’ voorzetsel om het meer uitdrukkingskracht te geven. Neem het werkwoord afpikken. Bij pikken hebben we allemaal een beeld, bij het werkwoord afpikken is dat beeld meer uitgesproken. Als het toegevoegde voorzetsel het woord meer kracht bijzet, dan is extra voorzetsel geoorloofd.

Als secretaresse zijnde …
We kennen ook zinsconstructies die een contaminaties zijn. Bijvoorbeeld als secretaresse zijnde. Dit is een verhaspeling van als secretaresse en secretaresse zijnde. Ook die doos weegt licht vinden we een contaminatie, namelijk van weegt weinig en is licht. Juist is de doos is licht en de doos weegt weinig.

Ook onderdeel uitmaken van wordt door velen beschouwd als fout. Het zou een samenvoeging zijn van is een onderdeel van en maakt deel uit van. En tot slot ken je de veelvuldig gebruikte zin Dat kost duur vast ook. Hier is sprake van een verhaspeling van kost veel en is duur. Kortom, contaminaties zitten in onze taal en vele daarvan lijken fout maar zijn het niet (meer). Je kunt dit soort woorden bij twijfel dan ook beter even nachecken.

Zwaar wegen
Als licht wegen een contaminatie is, dan zou je denken dat ook zwaar wegen een verhaspeling is. Dat is maar voor een deel waar. In de letterlijke betekenis moet je inderdaad kiezen voor dat weegt veel of dat is zwaar. Maar zwaar wegen heeft ook een figuurlijke variant. In dat geval is zwaar wegen wel juist. Een paar voorbeelden:

1. Het welzijn van onze bewoners weegt zwaar bij het bepalen van ons beleid.
2. Hoe zwaar wegen de kosten bij de keuze voor een nieuwe inrichting?
3. De laatste loodsjes wegen het zwaarst.